Gesetze sollte man wahren, und sich dafür einsetzen

DURVEN IS GOED, KENNIS VAN IDIOOM IS NOG BETER

Jouw Duitse relaties waarderen het als je Duits met ze spreekt. Als je dat goed doet, dan geeft je dat een voorsprong op andere buitenlandse concurrenten.

Gebruik je daarin verkeerd idioom, dan zal je Duitstalige gesprekspartner je dat vast willen vergeven. Maar het kan natuurlijk wel tot onbegrip leiden en enige hilariteit.

Daarom in het vervolg van deze blog enkele voorbeelden van zogenaamde “Stolpersteine” (hindernissen) veroorzaakt door “falsche Freunde”. Die laatste zijn woorden en begrippen die in het Duits en Nederlands erg op elkaar lijken, maar die een andere betekenis hebben en soms tot hilariteit of onbegrip over en weer kunnen leiden. In vervolg op eerdere blogs over dit onderwerp bespreek ik vandaag wederom een paar voorbeelden. In latere blogs volgen er meer.

Over het belang van het je inzetten voor de wetten

Wetshandhaving, een belangrijk onderwerp, al ben je daar natuurlijk minder blij mee als je een boete krijgt voor, bijvoorbeeld, onvoldoende fietsverlichting. Zo vals als dit kan aanvoelen, zo falsch kunnen ook de Freunde zijn die opduiken bij dit begrip en een aantal andere die ik vandaag ga bespreken. Let dus goed op! Want al zul je voor fouten op dit vlak geen boete krijgen, de communicatie met je Duitstalige relatie kan er wel onduidelijk door worden en dat wil je natuurlijk als het even kan graag vermijden.

zich (ergens voor) inspannen, sich einsetzen, aan het werk zetten, einspannen

Je ergens voor inspannen, dat doen we elke werkdag weer en ook in het weekend meestal wel. Een belangrijk werkwoord dus. In deze betekenis heb je het in het Duits dan niet over einspannen, wat qua klank best voor de hand zou liggen. Zich inspannen heet in het Duits sich einsetzen. "Der neue Kollege setzt sich vorbildlich für die Projekte unserer Kunden ein":"De nieuwe collega spant zich voorbeeldig in voor de projecten van onze klanten." Natuurlijk, andersom kun je de vertaling wél kloppend maken, want ook in het Nederlands zet je je ergens voor in, bij ons zijn de woorden synoniemen. Daarom kun je het Duitse sich einsetzen gewoon vertalen met zich inzetten. "Privat setzt er sich ein für Flüchtlinge":"Privé zet hij zich in/spant hij zich in voor vluchtelingen."

Maar hoe zit het dan met het Duitse einspannen? Dat heeft een betekenis die wij er niet direct mee verbinden. Allereerst betekent het, dat je een dier (meestal een paard) voor een wagen spant, een heel letterlijke, concrete handeling dus. En daarmee is dan ook meteen de volgende, figuurlijke betekenis verklaard. Met einspannen bedoelt een Duitstalig iemand, dat hij of zij anderen ertoe beweegt om energie te steken in een bepaald doel. "De leidinggevende zette de hele afdeling in voor de spoedopdracht": "Der Chef spannte die ganze Abteilung ein für den Eilauftrag." Overigens zou ik dit woord in de dagelijkse, mondelinge communicatie met collega's gebruiken, maar niet in de wat formelere omgang met Duitstaligen, het behoort namelijk tot de Umgangssprache. 

handhaven, wahren, hanteren, handhaben

Een ander woord dat te maken heeft met het verrichten van een bepaalde inspanning is handhaben. Je denkt waarschijnlijk meteen dat dit te vertalen is met het Nederlandse handhaven, maar helaas, dat ligt toch net even anders. Handhaben betekent namelijk hanteren. Je kunt dit, net als we zagen bij einspannen, heel letterlijk nemen. "Die alte Maschine war leicht zu handhaben, die neue ist das leider nicht": "De oude machine was gemakkelijk te hanteren,  de nieuwe is dat helaas niet."

Figuurlijker gesproken bedoel je ermee dat een regel, een voorschrift, een wet, op een bepaalde manier wordt toegepast. Vooral als er speelruimte is gebruik je dit begrip. "Dat bedrijf hanteert de voorschriften heel losjes": "Diese Firma handhabt die Vorschriften sehr lax."

Nu wil je natuurlijk meteen weten wat je hoort te zeggen als er controle is waardoor diezelfde voorschriften juist wél correct toegepast worden, met andere woorden, als ze worden gehandhaafd. Het net genoemde handhaben kun je er dus niet voor gebruiken, maar welk woord dan wel? Gelukkig is dat niet moeilijk. Als een wet gehandhaafd wordt, dan heeft een Duitstalig iemand het over wahren. "Dieses Bundesland wahrt die Umweltgesetze sehr gut": "Deze deelstaat handhaaft de milieuwetten erg goed."

Overigens is wahren een heel veelzijdig werkwoord, je kunt ook Distanz wahren, Neutralität wahren, die eigene Würde wahren, ein Geheimnis wahren- kortom, afstand, neutraliteit, je waardigheid of een geheim bewaren. Wat dan natuurlijk net weer even iets anders is dan handhaven.

Duizelt het je al, of heb je je overzicht weten te bewaren? Ik hoop dat laatste. Want anders zul je je moeten inspannen om het terug te krijgen, en dat was uiteraard mijn bedoeling niet. Hoe dan ook, veel succes met deze uitleg.

Bis bald!